รู้ถึง : การตรวจสอบเครื่องจักรประจำปีคืออะไร ตรวจอะไรบ้าง

การตรวจสอบเครื่องจักร ประจำปี มีความจำเป็นอย่างไร

การตรวจสอบเครื่องจักร ประจำปี มีความจำเป็นอย่างยิ่ง เพราะการทำงานกับเครื่องจักรไม่ว่าจะเป็นเครื่องจักรประเภทใดหากสภาพของเครื่องจักรไม่มีความพร้อมและไม่ได้รับการตรวจสอบก่อนการใช้งานประจำวันหรือการตรวจสอบตามรอบระยะเวลาที่กำหนดอาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุในขณะใช้งานการตรวจสอบสภาพความพร้อมก่อนการใช้งานช่วยให้เราสามารถรู้ถึงความผิดกติของเครื่องจักรนั้นได้และการตรวจสอบประจำปีเป็นการตรวจเช็คอุปกรณ์ภายในที่เราไม่สามารถตรวจสอบในการทำงานประจำวันได้เพื่อเป็นการป้องกันก่อนเกิดเหตุ

การตรวจสอบเครื่องจักร ประจำปีตามกฎหมายคืออะไร

ตามคำนิยามที่ระบุไว้ในกฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร ปั้นจั่น และหม้อน้ำ พ.ศ. 2564 ได้ให้นิยามไว้ดังนี้

“เครื่องจักร” หมายความว่า สิ่งที่ประกอบด้วยชิ้นส่วนหลายชิ้นสำหรับก่อกำเนิดพลังงาน เปลี่ยนหรือแปลงสภาพพลังงาน หรือส่งพลังงาน ทั้งนี้ ด้วยกำลังน้ำ ไอน้ำ เชื้อเพลิง ลม ก๊าซ แสงอาทิตย์ ไฟฟ้า หรือพลังงานอื่น และหมายความรวมถึงอุปกรณ์ ล้อตุนกำลัง รอก สายพาน เพลา เฟือง หรือสิ่งอื่นที่ทำงานสัมพันธ์กัน รวมทั้งเครื่องมือกล

“การตรวจสอบ” หมายความว่าการตรวจสอบความเรียบร้อยของชิ้นส่วนหรือกลไกการทำงานของเครื่องจักรปั้นจั่นหม้อน้ำหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนำความร้อนภาชนะรับแรงดันหรือภาชนะบรรจุก๊าซทนความร้อน

• การตรวจสอบความปลอดภัยของเครื่องจักรนอกจากการตรวจก่อนการใช้งานประจำวันเพื่อเป็นการเช็คสภาพความพร้อมของเครื่องจักรโดยผู้ใช้งานเอง
• ต้องมีการตรวจสอบประจำปีโดยผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับเครื่องจักรแต่ละประเภทซึ่งเป็นการตรวจสอบอย่างละเอียดถึงกลไกการทำงานความพร้อมใช้งานของอุปกรณ์ซึ่งการตรวจประจำปีจะทำให้ทราบถึงความสึกหรอของอุปกรณ์ภายในที่ไม่สามารถตรวจสอบในการทำงานประจำวันได้
• เป็นการยืดอายุการใช้งานของอุปกรณ์ของเครื่องจักรและหากมีความผิดปกติเกิดขึ้นกับเครื่องจักรยังช่วยให้สามารถแก้ไขได้ก่อนที่จะมีอุบัติเหตุเกิดขึ้น
• จึงมีความสำคัญอย่างมากที่จะต้องมีการตรวจสอบความปลอดภัยของเครื่องจักรประจำปีตามประเภทของเครื่องจักรที่กฎหมายกำหนด

เครื่องจักรที่ต้องตรวจสอบประจำปีมีอะไรบ้าง

กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร ปั้นจั่น และหม้อน้ำ พ.ศ. 2564  หมวด 1 เครื่องจักร ส่วนที่ 1 บททั่วไป “ข้อ 9 นายจ้างต้องดูแลให้ลูกจ้างซึ่งทำงานกับเครื่องจักร ตรวจสอบเครื่องจักรนั้นให้อยู่ในสภาพใช้งานได้ดีและปลอดภัยก่อนการใช้งาน โดยเครื่องจักรดังต่อไปนี้ นายจ้างต้องจัดให้มีการตรวจสอบประจำปี”

• เครื่องจักรที่ใช้ในงานยกและงานขนย้าย ได้แก่ รถยก ระบบสายพานลำเลียง
• เครื่องจักรกลที่ใช้ในงานดินและงานถนน ได้แก่ รถแทรกเตอร์ รถตัก เครื่องจักรกลสำหรับงานขุด รถบด รถขูดอุ้มดิน (scraper) รถเกรด (grader) รถปูแอสฟัลท์ติคคอนกรีต (asphaltic concrete paver) รถพ่นยาง (bitumen distributor หรือ sprayer)
• เครื่องจักรที่ใช้ในงานคอนกรีต ได้แก่ เครื่องผสมคอนกรีต (concrete mixer) เครื่องสั่นคอนกรีต (concrete vibrator) เครื่องปั๊มคอนกรีต (concrete pumping machine) เครื่องยิงคอนกรีต (shotcrete machine) เครื่องพ่นปูนทราย (mortar sprayer) รถคอนกรีตผสมเสร็จ (transit-mixer truck)
• เครื่องจักรที่ใช้ในงานฐานราก ได้แก่ เครื่องตอกเสาเข็ม เครื่องจักรที่ใช้สำหรับงานเจาะเสาเข็ม และ กำแพงพืด เครื่องอัดน้ำปูน (cement grouting machine) เครื่องทำเสาเข็มดินผสมซีเมนต์ (soil cement column machine)
• เครื่องจักรที่ใช้ในงานขุด งานเจาะ หรืองานขุดเจาะอุโมงค์ ได้แก่ เครื่องอัดลม (air compressor) เครื่องเจาะหิน (drilling rock machine) เครื่องเจาะอุโมงค์ (tunnel boring machine) เครื่องดันท่อ (pipe jacking machine) แบ็กโฮ (backhoe) แดร็กไลน์ (dragline) รถตักหน้า – ขุดหลัง (front – end loader)
• เครื่องจักรที่ใช้ในงานรื้อถอนทำลาย ได้แก่ เครื่องสกัด (jack hammer) คอนกรีตเบรคเกอร์ (concrete breaker) เครื่องตัดทำลายโครงสร้าง (demolition shears)
• เครื่องจักรอื่นที่อาจก่อให้เกิดอันตรายจากการใช้งานตามที่อธิบดีประกาศกำหนด 

การตรวจสอบเครื่องจักรดังกล่าวข้างต้น ประกอบด้วยเอกสารดังนี้

• ต้องมีสำเนาเอกสารการตรวจสอบไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบด้วย 
• ชนิดของเครื่องจักรตามรายการข้างต้นจะเห็นว่าเครื่องจักรส่วนใหญ่เป็นเครื่องจักรที่ใช้งานงานก่อสร้างซึ่งในการตรวจสอบนั้นต้องอ้างอิงกฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานในการบริหารจัดการและดำเนินการด้านความปลอดภัยอาชีวอนามัยและสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับงานก่อสร้างพ.ศ. 2564
• ซึ่งมีการกำหนดเอาไว้ว่าต้องทำการตรวจสอบโดยวิศวกรและได้ให้ความหมายไว้ว่า “วิศวกร” หมายความว่าผู้ได้รับใบอนุญาตเป็นผู้ประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุมตามกฎหมายว่าด้วยวิศวกร
• เราจะเห็นว่าในข้อ 9 นี้กำหนดให้มีการตรวจสอบเครื่องจักรไว้ไม่กี่ชนิดเท่านั้น เนื่องจากว่าเครื่องจักรชนิดอื่นที่ไม่ได้ถูกระบุไว้ในข้อ 9 ได้ถูกกำหนดไว้ในหัวข้ออื่นแล้ว
• เนื่องจากมีความเฉพาะของเครื่องจักรนั้นๆเช่นเครื่องปั๊มโลหะเครื่องเชื่อมปั้นจั่นเป็นต้นซึ่งต้องมีการตรวจสอบตามระยะเวลาที่กำหนดไว้เช่นกัน

สรุป

การตรวจสอบเครื่องจักร หากเป็นเครื่องจักรที่ระบุไว้ในข้อ 9 ให้วิศวกรที่ได้รับใบอนุญาตตามสาขานั้นๆ เป็นผู้ตรวจสอบ แต่หากเป็นเครื่องจักรชนิดอื่นที่ต้องมีการตรวจสอบและทดสอบ เช่น ปั่นจั่น หม้อน้ำ จะต้องใช้บุคคลที่ขึ้นทะเบียนตามมาตรา 9 หรือนิติบุคคลที่ขึ้นทะเบียนตามมาตรา 11 เป็นผู้ดำเนินการ

แม้แต่เครื่องจักรก็มีความจำเป็น ต้องได้รับการตรวจสอบประจำปี เพื่อความพร้อมในการใช้งาน ไม่ต่างจาก การตรวจสอบอาคารประจำปี และการตรวจสอบระบบไฟฟ้าประจำปี ฯลฯ